اهمیت کاشت درخت چنانکه گذشت وجود درخت برای انسانهای نخستین و پس از آن و به خصوص قرن اخیر که زندگی ماشینی، آلودگی های بسیاری را به همراه دارد، اهمیت فوق العاده داشته و روز به روز افزایش می یابد. با توجه به این نیاز، از ابتدای اسلام، بزرگان دین بر کاشت درخت سفارش شده و فضیلت بسیاری برای آن بیان داشته اند. در اهميت درخت و درختكاري همين بس كه از رسول خدا 9 نقل است كه فرمود: إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِي يَدِ أَحَدِكُمُ الْفَسِيلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى يَغْرِسَهَا فَلْيَغْرِسْهَا؛[9] اگر قيامت بر پا شد و در دست يكى از شما نهالى بود، اگر كمى پيش از قيامت توانست آن را بكارد، بايد بكارد. اين روایت نشانگر تاكيد و توصيه اولياء عظيم الشان اسلام: به اهميت درخت و درختكاري است. گرچه متأسفانه با پيشرفت تكنولوژي، علي رغم اهميت و نقش عظيمي كه در زندگي انسان و حيوان و طبيعت دارد، تخريب جنگلها و نابودي درختان رو به افزايش است، اما جاي خوشبختي است كه بشر امروز به اين عمل زشت خود اذعان و اقرار دارد و سازمانهايي را براي حفظ و حراست و گسترش پارك ها و ازدياد درختان به وجود آورده است. امیر المومنین7 در نامه خود به مالک اشتر می فرماید: وَ لْيَكُنْ نَظَرُكَ فِي عِمَارَةِ الْأَرْضِ أَبْلَغَ مِنْ نَظَرِكَ فِي اسْتِجْلَابِ الْخَرَاجِ لِأَنَّ ذَلِكَ لَا يُدْرَكُ إِلَّا بِالْعِمَارَة؛[10] باید تلاش تو در آبادانی زمین بیشتر از جمع آوری خراج و مالیات باشد [چرا] که خراج جز با آبادانی فراهم نمی گردد. اما باید دانست که از دیدگاه اسلام گسترش درختان و حفظ و حراست آنها نه تنها بر عهده نهادهای مسئول، بلکه وظیفه ای است که بر عهده فرد فرد جامعه اسلامی نهاده شده است و هیچ کس حق آسیب رسانی به آن را ندارد. در میان سخنان معصومان: درباره کاشت درخت به توصیه هایی بر می خوریم که قابل دقت و درخور توجه است: 1. درخت دارای محصول گرچه درخت سبز به خودی خود دارای فواید بسیار می باشد اما بزرگان دین بر کاشت درخت دارای محصول تاکید بیشتری نموده اند. در اکثر آیات و روایات نیز از درختانی سخن به میان آمده است که دارای میوه می باشند. چنانکه در قرآن از درختان انار، خرما،[11] انگور،[12] زیتون،[13] و… سخن بمیان آمده است. رسول خدا9 می فرماید: مَنْ غَرْسَ غَرْساً فَأَثْمَرَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ قَدْرَ مَا يَخْرُجُ مِنَ الثَّمَرَةِ؛[14] هر كس درختى بنشاند و به ثمر بنشيند، خدا به اندازهاى كه ميوه از آن فراهم آيد به او پاداش مىدهد. نقل است که روزی انوشیروان از روستایی عبور می کرد. پیرمردی را دید که نهال گردو می نشاند. انوشیروان گفت: ای پیر زمانه! درخت نشاندن تو گذشته؛ زیرا تو پیرمرد ناتوانی و درخت گردو دیر بار می دهد. پیرمرد گفت: کسانی که پیش از ما بودند، درخت نشاندند، ما خوردیم، ما هم می نشانیم، بعد از ما می خورند. بیک عمر در کِشتار جهان نخوردیم جز کِشته دیگران کنونم مکافات را کار بند بکاریم تا دیگران برخورند انوشیروان، او را آفرین گفت و کیسه ای زر به او داد. پیرمرد گفت: دیگران درخت می نشانند و چند سالی زحمت می کشند تا درختشان به بار بنشیند و حاصل بدهد، درخت من چه زود به بار نشست و حاصل داد. انوشیروان که از این جمله خوشش آمده بود کیسه زر دیگری به او داد و از آنجا گذر کرد.[15] پیرمرد گفت: برای هر درخت در هر سال یک مرتبه میوه است و من از درخت خود در یک ساعت، دو مرتبه بهره بردم و میوه چیدم. چه زیبا است که این مسئله به عنوان یک سنت ترویج گردد و برای کاشت نهال های جدید در پارکها و خیابانها از درختان دارای محصول و متناسب با خاک آن منطقه استفاده شود تا علاوه بر فواید ذاتی درخت، مردم از محصولات آن نیز استفاده نمایند چنانکه در برخی شهرهای شمالی کشور از درختان مرکبات در کنار خیابانها استفاده نموده اند و در برخی دیگر از مناطق با درخت توت و … محیط را صفا بخشیده اند. 2. آب دادن به درخت مسلم است که کاشت درخت بدون آبیاری فایده و ثمری ندارد. به تعبیر دیگر کسانی که بر اساس دستور اسلام اقدام به کاشت درخت می کند اما در رسیدگی و آبیاری آن کوتاهی می نمایند و موجب خشک و بلا استفاده شدن درختان می شوند، نمی توانند انتظار ثوابی را که اولیای دین: بر آن تصریح نموده اند، داشته باشند. امام صادق7 می فرماید: خُلِقَ لَهُ الشَّجَرُ فَكُلِّفَ غَرْسَهَا وَ سَقْيَهَا وَ الْقِيَامَ عَلَيْهَا؛[16] درخت براى او (انسان) آفريده شده است، و او مكلّف است كه آن را در زمين بنشاند و آب دهد و به آن رسيدگى كند. همانگونه که از سخن حضرت نیز نمایان است آبیاری و حفاظت از درختان مخصوص افراد خاص نیست و وظیفه ای است انسانی که هر جا درخت تشنه ای مشاهده کرد در آب دادن آن کوتاهی نکند مگر آنکه آن درخت درون ملک خصوصی کسی باشد که مسلم حضور در آن نیاز به اجازه صاحب آن خواهد داشت. چنانکه در ادامه نیز به آن نکته اشاره خواهیم نمود کاشتن درخت، نوعی صدقه است. رسول خدا9 با اشاره به این مطلب، تاکید می نماید صدقه بودن کاشت درخت به شرطی است که همراه با حفاظت و نگهداری باشد _ که آبیاری نیز جزیی از آنست_ تا موجب ثمردهی شود. مسلم است که با چنین شرطی است که هر ثمر و میوه ای در پیشگاه خداوند متعال در حکم صدقه است: مَن تَصب شَجَرَةً وَ صَبَرَ عَلى حِفظِها وَالقيامِ عليها حَتّى تَثمَرَ كانَ لَهُ في كُلِّ شَیءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَ الله.[17]
اهمیت کاشت درخت درآموزه های اسلامی